Δυο αιώνες πέρασαν,192 χρόνια για την ακρίβεια, από την επανάσταση και Εθνική πα-λιγγενεσία του 1821.
Τετρακόσια και πλέον χρόνια σκλαβιάς από την αποφράδα εκείνη ημέρα της 29ης Μαΐου 1453, όταν η Βασιλεύουσα, η Πόλις των Πόλεων, η Κωνσταντινούπολη έπεφτε στα χέρια των Τούρκων, διακόπτοντας την πορεία της μοναδικής στην παγκόσμια ιστορία υπερχιλιόχρονης αυτοκρατορίας.
Μιας σκλαβιάς που όμοιά της δεν υπήρξε στην ιστορία των Εθνών.
Μέσα στα σκοτάδια της, όμως, παρέμενε άσβεστος ο πόθος για τη λευτεριά στη ψυχή του Έλληνα, που με την πίστη στο Θεό και στην Πατρίδα, υπέμεινε την αγριότητα του δυνάστη.
Δεν σκύβει το κεφάλι. Εξεγείρεται, επαναστατεί. Σχεδόν κάθε δεκαετία έχουμε και επανά-σταση.
Η Μακεδονία, όπως και κάθε Ελληνική γωνιά, και οι Μακεδόνες δίνουν πάντα δυναμικό παρόν.
Επακόλουθο σε κάθε εξέγερση τα δεινοπαθήματα των Ελλήνων .
Η Εκκλησία Μάννα και Τροφός του Γένους, γαλουχεί, παρηγορεί, εμψυχώνει, εμπνέει και στηρίζει.
Η επανάσταση του 1821, σπορά του Ρήγα Φεραίου και καρπός της συστηματικής προε-τοιμασίας και οργάνωσης του αγώνα από την Φιλική Εταιρεία, υπήρξε το ορόσημο για την ανάσταση του Γένους.
Πετυχαίνεται ο γενικός ξεσηκωμός απ’ άκρη σε άκρη της Ελλάδας. Το μεγαλείο της Ελλη-νικής ψυχής στη ζωντανότερη έκφρασή του.
Η Μακεδονία δεν μπορούσε να απουσιάσει από το πανεθνικό παραλήρημα
Παρά του ότι είναι φορτωμένη από τουρκικά στρατεύματα μπαίνει στον αγώνα με προε-ξάρχουσα τη Χαλκιδική.
«Η Μακεδονία αποτελούσε νευραλγικό στρατηγικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιατί γεφύρωνε την Ανατολή με τη Δύση, τον Βορρά με τις ζεστές θάλασσες, και ήταν όρος υπάρξεως για την κυριαρχία του Σουλτάνου. Απόδειξη, όταν η Μακεδονία απελευθερώθηκε, η Οθωμανική Αυτοκρατορία διαλύθηκε».(Ι. Μέρτζος)
Ποιά η διαφορά της Επανάστασης του 21 από τις μέχρι τότε εξεγέρσεις;
Υπήρξε γενικός ξεσηκωμός από την Πελοπόννησο μέχρι τις παραδουνάβιες χώρες.
Όπως ο Παπαφλέσσας έφτασε στην Πελοπόννησο απεσταλμένος του Αλέξανδρου Υψη-λάντη, έτσι και ο Εμμανουήλ Παππάς ήλθε με αποστολή στη Χαλκιδική και αποβιβάστηκε στο Άγιον Όρος στις 23 Μαρτίου 1821, με σκοπό να ξεκινήσει η Επανάσταση από τη Χαλκιδική, να επεκταθεί σε όλη τη Μακεδονία και προς Βορράν, ώστε να συναντηθεί με τον στρατό του Υψηλάντη ο οποίος, όπως ήταν φυσικό, θα προχωρούσε προς Νότο, εφόσον θα είχε νικηφόρο πορεία.
Είναι γνωστά τα γεγονότα, η έναρξη, η εξέλιξη και η κατάληξη της Επανάστασης της Χαλ-κιδικής.
Όταν λέμε Χαλκιδική, σήμερα, η σκέψη μας πάει, στις τρεις χερσονήσους τα λεγόμενα πόδια της, Κασσάνδρα, Σιθωνία, Άγιον Όρος, και τους ορεινούς όγκους του Χολομώντα του Στρατωνικού Όρους (Στρεμεπενίκος – πάνω από τη Στρατονίκη) και τη Νότια πλευρά του Σουγλιάνη, (στη Βαρβάρα).
Η Χαλκιδική Χερσόνησος όμως, όπως πράγματι είναι και νοούνταν πάντα και επί Βυζα-ντίου και επί τουρκοκρατίας, ορίζεται Νότια από τη θάλασσα του Αιγαίου, Ανατολικά από τον Στρυμωνικό, Δυτικά τον Θερμαϊκό κόλπο, και Βόρεια τη νοητή γραμμή που ενώνει τους κόλπους αυτούς και που περνάει από τις Λίμνες Βόλβη και Λαγκαδά.
Αυτό φαίνεται και από τα όρια των δύο Μητροπόλεων που φθάνουν της Κασσανδρείας μέχρι τη Νέα Μηχανιώνα και τη Θέρμη, και της Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου μέχρι την Περιστερά, Πετροκέρασα, Αρδαμέρι και Σταυρό.
Όταν λοιπόν η επανάσταση στη Μολδοβλαχία άναψε τον πολεμικό πυρετό στην Πελο-πόννησο, ο πυρετός αυτός κατέλαβε και τη Χαλκιδική ολόκληρη, δηλ. και την περιοχή βορείως του Χολομώντα τα Ζερβοχώρια και ασφαλώς τα χωριά στις λίμνες, με προεξάρχουσα την Παζαρούδα τη σημερινή Απολλωνία.
Η Παζαρούδα ήταν έδρα του ομώνυμου Δήμου, της Υποδιοίκησης Κασσάνδρας, η οποία (Υποδ/ση) είχε έδρα τον Πολύγυρο και που ανήκε στην ευρύτερη Διοίκηση (Βιλαέτι) της Θεσσαλονίκης.
Το Άγιον Όρος αποτελούσε ξεχωριστή Υποδιοίκηση.
Όταν στις 16 προς 17 Μαΐου 1821 ξεσηκώθηκε ο Πολύγυρος την ίδια μέρα ξεσηκώθηκαν και οι Έλληνες της Παζαρούδας κατά των Τούρκων και τους κατεδίωξαν.
Ο Χουσεΐν Πασάς της Θεσσαλονίκης απουσίαζε σε εκστρατεία κατά του Αλή πασά του Τεπελενλή και τον αναπλήρωνε ο Σερίφ Σεντίκ Γουσούφ Μπέης, ο οποίος περιγράφεται με τα μελανότερα χρώματα, στα διάφορα κείμενα.
Άνθρωπο «σκληρό και αιμοβόρο» τον χαρακτηρίζει ο Σπυρίδων Τρικούπης στο έργο του «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» επισημαίνοντας ότι ο Γιουσούφ Μπέης «σούβλισε τους ομήρους».
«Βάναυσο, τυρρανικό και χριστιανομάχο» τον αποκαλεί και ο ομοεθνής του μολλάς (ανώ-τερος δικαστής) Χαϊρουλλάχ Ίμπιν Σενασή Μεχμέτ Αγάς, σε επιστολή του προς τον Σουλτά-νο. (Αβραάμ Παπάζογλου -Η Θεσσαλονίκη το Μάϊο του 1821)
Ο Γιουσούφ Μπέης, που θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με ανθρωπόμορφο θηρίο, όπως αναφέρει ο Ι. Βασδραβέλης: «αφού, κατά τα προεκτεθέντα κατέπνιξεν πάσαν απόπειραν εξεγέρσεως εν Θεσσαλονίκη, εξεστράτευσε δια της κοιλάδος του Λαγκαδά κατά της Βορείου Χαλκιδικής, ίνα τιμωρήσει τους επαναστάτας. Αφιχθείς εις την κωμόπολιν Παζαρούδαν, συνέλαβε και έπνιξε εις την παρακειμένην λίμνην Βόλβην (Μπεσίκια όπως λέγονταν τότε) τους περισσοτέρους κατοίκους της…» (Ι. Βασδραβέλη ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΤΟΥ 1821, εκδ. 3η Ε.Μ.Σ. 1967, σελ.130).
